Choroby i szkodniki buraków - objawy i zwalczanie

W ogrodach najpopularniejszy jest burak ćwikłowy. Często uprawiany jest też burak liściowy – jako warzywo i roślina ozdobna. Ich choroby i szkodniki są takie same.

W uprawie buraków bardzo ważna jest profilaktyka. Wtedy większości problemów można uniknąć. Przede wszystkim konieczne jest przestrzeganie zmianowania – na tym samym zagonie nie należy uprawiać buraków częściej niż co 4 lata. Starannie trzeba również usuwać resztki buraków po ich zbiorze. Jeżeli warzywnik jest mały i nie ma możliwości zmianowania roślin, warto w nim uprawiać tzw. rośliny dezynfekujące glebę, np. aksamitki.

Istotny jest też dobór stanowiska dla buraków. Powinno to być miejsce nasłonecznione, przewiewne, z dala od skupisk chwastów (wiele z nich jest żywicielami chorób i szkodników buraków). Nie należy zwlekać zbyt długo ze zbiorem. Dzięki temu jest mniejsze ryzyko wystąpienia np. mączniaka prawdziwego i chorób korzeni. Buraków nie należy podlewać na liście, gdyż zwiększa to ryzyko wystąpienia chorób.

Przeczytaj także: Jak zwiększyć odporność roślin – naturalne preparaty

To choroba wywoływana przez bakterie. Objawy podobne są do chwościka buraka i brunatnej plamistości liści buraków (chorób grzybowych). Dlatego nie zawsze oprysk na grzyby pomaga w zwalczaniu tej infekcji. Występowaniu bakteryjnej plamistości liści buraków sprzyja chłodna, deszczowa pogoda oraz grad.

Objawy: najpierw zamierają krawędzie liści. Następnie na pozostałych fragmentach blaszek liściowych pojawiają się gnijące plamy, zarówno drobne, jak i duże, zwykle w czerwonawych lub brązowych obwódkach. W kolejnym stadium choroby zainfekowane tkanki stają się suche i zamierają.

Zwalczanie: dbać o prawidłowe nawożenie i zmianowanie buraków. Na bakteryjną plamistość nie ma oprysków. Warto jednak wykonać zabiegi ochronne jak w przypadku chwościka (objawy tych chorób są podobne i łatwo je pomylić). Infekcja często mija samoistnie, gdy pogoda robi się słoneczna i sucha.

Przeczytaj także: Apteczka ogrodnika – co warto w niej mieć

Rozwojowi grzybów, które są sprawcami tej choroby, sprzyja pogoda deszczowa i chłodna (15-20°C). Brunatna plamistość liści buraków może rozwijając się razem z chwościkiem. Dlatego objawy tej infekcji czasem trudno rozpoznać.

Objawy: brązowoszare plamy (0,5-1,5 cm) najpierw pojawiają się na najstarszych liściach, a następnie na coraz młodszych. Często łączą się ze sobą. Porażone liście schną częściowo lub całkowicie, mogą się marszczyć. W zaawansowanym stadium można zauważyć na plamach biały nalot grzybów. Brunatna plamistość liści infekuje zwykle nie wszystkie buraki lecz ich skupienia po kilka lub kilkanaście sztuk.

Zwalczanie: nie uprawiać buraków w tym samym miejscu częściej niż co 4 lata (resztki chorych liści są źródłem infekcji w następnych latach). W uprawach amatorskich choroba rzadko powoduje duże straty w zbiorze. Buraki można opryskać lub podlać preparatem mikrobiologicznym Polyversum WP. Zawiera pożyteczne grzyby, które pasożytują grzyby chorobotwórcze.

Przeczytaj także: Czy choroby grzybowe można zwalczać grzybem

Korzenie buraków, zarówno podczas uprawy (na różnych etapach), jak i przechowywania, mogą być porażane przez chorobotwórcze grzyby. To sprawcy takich chorób jak parch, zgnilizna brunatna korzeni, zgnilizna kopcowa, zgnilizna wierzchołkowa korzenia, zgorzel siewek.

Objawy: skorkowaciałe plamy na korzeniach (parch), więdnące liście oraz czernienie i gnicie korzeni (zgnilizna brunatna korzeni), korzenie zniekształcone, nadgniłe, zaś liście żółknące i zasychające (zgnilizna wierzchołkowa korzeni), białoszara zgnilizna o zapachu alkoholu i acetonu na przechowywanych korzeniach (zgnilizna kopcowa), zamieranie wschodzących buraków (zgorzel siewek).

Zwalczanie: dbać o zmianowanie i systematycznie odchwaszczanie buraków (chwasty mogą być także żywicielami patogenów). Nie siać buraków zbyt głęboko oraz w zaskorupiałej i podmokłej glebie. Profilaktycznie podlewać preparatami mikrobiologicznymi, np. Polyversum WP (zawiera pożyteczne grzyby, które pasożytują grzyby chorobotwórcze). Zaprawiać nasiona buraków. Naturalny preparat do zaprawiania, który jednocześnie jest nawozem, to Mączka bazaltowa.

Przeczytaj także: Jak w naturalny sposób zaprawiać nasiona

Jest popularną chorobą grzybową buraków. Jej występowaniu sprzyja wilgoć oraz ciepła pogoda. Chwościk poraża części nadziemne buraków. W efekcie liście nie nadają się do jedzenia, a korzenie są mniejsze i mniej słodkie.

Objawy: na liściach i na ogonkach liściowych są liczne, drobne plamki (średnica 3-5 mm) w obwódkach czerwonych, brązowoczerwonych lub brązowych. Następnie liście zasychają częściowo lub całkowicie.

Zwalczanie: nie uprawiać buraków w tym samym miejscu częściej niż co 4 lata. Nie podlewać ich na liście. Unikać siewu zbyt gęstego oraz w nieprzewiewnych miejscach. Wybierać odmiany odporniejsze na chwościka. Jest ich wiele – to np. Chrobry, Czerwona Kula, Opolski. Zastosować oprysk preparatem mikrobiologicznym Polyversum WP. Zawiera on pożyteczne grzyby, które pasożytują grzyby chorobotwórcze.

Przeczytaj także: W jaki sposób przechowywać warzywa

Sprawca mączniaka prawdziwego to grzyb. Jego rozwojowi sprzyja sucha, ciepła pogoda (temperatura powyżej 20°C). Uszkadza liście. W efekcie plon korzeni jest mniejszy. W przypadku buraków liściowych zbiory mogą być zniszczone w dużym stopniu. Największe straty mączniak prawdziwy powoduje w sierpniu.

Objawy: na liściach (po obu stronach) pojawia się biały nalot przypominający mąkę. Początkowo porażone są liście najstarsze. Następnie grzyb atakuje liście młodsze. 

Zwalczanie: pamiętać o przestrzeganiu zmianowania buraków. Starannie usuwać ich resztki, gdyż chorobotwórcze grzyby mogą na nich przetrwać. Zastosować oprysk. Do upraw ekologicznych polecane są np. Lecitec (na bazie lecytyny) i Evasiol (zawiera skrzyp).

Przeczytaj także: W jaki sposób wykorzystać lecytynę w ogrodzie

Wirusy, które wywołują żółtaczkę, przenoszą mszyce. Choroba powoduje obniżenie plonu. Korzenie chorych buraków są mniejsze i mniej słodkie.

Objawy: liście buraków najpierw ciemnieją i sztywnieją. Następnie żółkną częściowo lub całkowicie, pojawiają się na nich brązowe plamki. W dotyku charakterystycznie chrzęszczą. W zaawansowanym stadium liście zamierają.

Zwalczanie: należy dbać, aby na burakach nie było mszyc. Te szkodniki nie tylko uszkadzają liście, ale też przenoszą wirusy. Skutecznym sposobem odławiania i monitorowania obecności mszyc są Żółte tablice lepowe. Żółty kolor zwabia mszyce uskrzydlone. Gdy usiądą na tablicy, przyklejają się do niej i giną.

Na mszyce można zastosować oprysk preparatami na bazie oleju rydzowego. Okresów prewencji i karencji nie mają np. Agrocover Koncentrat oraz Agrocover Spray.

Przeczytaj także: Żółte tablice lepowe – jak używać w domu i ogrodzie

To larwy chrząszczy z rodziny sprężykowatych (długość do 2,5 cm), które żerują w glebie. Łatwo je dostrzec, gdyż mają pomarańczowy kolor i wyginają się jak sprężynki. Wygryzają dziury w korzeniach buraków, zwłaszcza młodych (mogą je przegryźć nawet na wylot). Zdarza się, że zjadają całą część podziemną siewek buraków.

Objawy: pojedyncze buraki więdną mimo podlewania albo słabo rosną. Po wyciągnięciu ich z ziemi, okazuje się, że nie mają korzeni częściowo lub całkowicie. Dość często można w nich zauważyć żerujące larwy w kolorze pomarańczowym.

Zwalczanie: nie siać buraków w miejscach, w których podczas przekopywania znajdowane są drutowce (rozwój jednego pokolenia trwa aż 4-5 lat). Niestety, buraki, zwłaszcza ćwikłowe, to jeden z przysmaków drutowców. Znajdowane szkodniki usuwać z ziemi. Glebę opryskiwać albo podlewać preparatem Wrotycz Ekstrakt. Drutowce można wyłapywać przy pomocy przynęt z pokrojonych buraków lub ziemniaków. Przynęty należy zakopać na głębokość 10-15 cm) i oznaczyć, np. patykiem, by łatwiej je odnaleźć. Co kilka dni przynęty trzeba wykopać i zniszczyć razem z żerującymi w nich drutowcami.

Przeczytaj także: Jak wyeliminować szkodniki glebowe w sposób ekologiczny

Spichrzowe korzenie buraków smakują nie tylko ludziom. Lubią je także zjadać gryzonie: karczowniki, myszy, nornice. Największe szkody wyrządzają na przełomie lata i jesieni oraz podczas przechowywania buraków.

Objawy: nadgryzione korzenie buraków. W ogrodzie są kopce, nory, długie korytarze wyryte pod powierzchnią ziemi. W piwnicach można zauważyć odchody gryzoni wyglądające jak czarne granulki.

Zwalczanie: wykaszać ugory i rowy w pobliżu ogrodu minimum raz w roku. W większych ogrodach warto ustawiać tyczki z poprzeczką na górze (o wysokości 2-3 m) dla drapieżnych ptaków (siadają na nich podczas polowania na gryzonie). Stosować odstraszacze, pułapki i trutki na gryzonie. Nornice odstrasza biodegradowalny Kretomax (na bazie naturalnego olejku lawendowego). Do użytku wewnątrz i na zewnątrz budynków nadają się Pasta na myszy i szczury Esca Pasta oraz Granulat na myszy i szczury Patenrat Pellet.

Przeczytaj także: Pułapki na szkodniki – proste i skuteczne

To nicień trudny do zwalczenia. Ma mikroskopijne wymiary (około 0,5 mm). Jego obecność można rozpoznać po charakterystycznej brodzie, jaką tworzą korzenie buraków. Szkody wyrządzają zarówno larwy, jak i postacie dorosłe.

Objawy: młode buraki więdną i zamierają, starsze karłowacieją. Z powodu żerowania mątwików korzenie buraków przypominają kształtem brodę.

Zwalczanie: koniecznie stosować zmianowanie minimum 4-letnie. Jeśli na korzeniach są brody z korzeni, wydłużyć ten czas nawet do 6-8 lat. Nie siać buraków po szpinaku i kapuście (mątwik żeruje także na tych warzywach). Uprawiać w warzywniku tzw. rośliny nicieniobójcze, np. aksamitki. Stosować nawożenie obornikiem. Dzięki temu w glebie rozwijają się grzyby, które stwarzają niekorzystne warunki dla mątwików. Nieatrakcyjne warunki ich bytowania stwarzają również preparaty mikrobiologiczne, jak Wrotycz Ekstrakt (na bazie wrotyczu) oraz P-Drakol (zawiera pożyteczne bakterie).

Przeczytaj także: Wrotycz – zioło do zwalczania szkodników w ogrodzie

Żeruje nie tylko na burakach, ale też m.in. bobie, rabarbarze, jaśminowcu, trzmielinie. Ma zabarwienie zielonoczarne lub brązowoczarne. Często przenosi choroby wirusowe. Jest wrażliwa na upały (ginie w temperaturze powyżej 30°C).

Objawy: na najmłodszych liściach dostrzec można kolonie mszyc. Liście są zniekształcone, skarłowaciałe, zwinięte.

Zwalczanie: nie uprawiać buraków obok innych roślin żywicielskich mszyc, zwłaszcza jaśminowców i trzmielin. Unikać przenawożenia azotem, gdyż takie buraki częściej są atakowane przez mszyce.

Do odławiania i monitorowania obecności mszyc uskrzydlonych służą Żółte tablice lepowe. Zwabia je ich żółty kolor. Gdy usiądą na tablicy, przyklejają się do niej i giną.

Przeczytaj także: Jak pozbyć się mszyc – 5 sposobów

Inwazji pchełek sprzyja ciepła, sucha i słoneczna pogoda. To małe chrząszcze w czarnym kolorze (około 2 mm). Żerują od wiosny do jesieni.

Objawy: w górnych częściach liści buraków wygryzione są dziury przypominające wyskrobane okienka (dolna strona liści jest nienaruszona). Otoczone są czerwonawymi obwódkami. Po pewnym czasie „okienka” wykruszają się i powstają dziurki. Rzadziej pchełki zjadają brzegi liści.

Zwalczanie: usuwać chwasty (pchełki żerują także na nich). Po zbiorze nie zostawiać resztek buraków. Przestrzegać zmianowania (minimum co 4 lata). Do odławiania i monitorowania obecności pchełek służą Żółte tablice lepowe. Siadają na tablicach, zwabione żółtym kolorem, przyklejają się do nich i giną.

To larwy chrabąszczy (o długości 1-5 cm; z trzema parami odnóży). Spędzają 2-5 lat w glebie (w zależności od gatunku chrabąszcza i pogody), zanim przekształcą się w postacie dorosłe. Zjadają korzenie różnych roślin, w tym buraków. Największe szkody wyrządzają w ogrodach położonych blisko lasów i łąk.

Objawy: młode siewki nagle więdną (z powodu zjedzenia korzeni przez pędraki). W korzeniach starszych buraków można zauważyć wygryzione dziury. W miejscach uszkodzeń może pojawić się zgnilizna.

Zwalczanie: zbierać i niszczyć pędraki znalezione podczas przekopywania ziemi. Unikać siewu buraków blisko lasów, łąk, nieużytków. Zastosować preparat mikrobiologiczny Larva Stoper (zawiera pożyteczne nicienie, które pasożytują pędraki). Nieatrakcyjne warunki bytowania dla szkodników glebowych stwarza Wrotycz Ekstrakt.

Przeczytaj także: Jak skutecznie zwalczać pędraki i opuchlaki

To motyle z rodziny sówkowatych. Szkody wyrządzają tylko ich gąsienice (mają po 3-5 cm długości). Postacie dorosłe odżywiają się nektarem kwiatów i spadzią mszyc. Rolnicom sprzyja sucha wiosna i jesień, upalne lato oraz śnieżna i mroźna zima. Giną podczas wilgotnej pogody.

Objawy: młodsze gąsienice zjadają liście, a starsze – zarówno liście, jak i korzenie (wygryzają w nich dziury). Nie jest łatwo je zauważyć, ponieważ mają maskujące kolory i chowają się na dzień w ziemi. O ich obecności świadczą nieregularne dziury wygryzione w liściach i korzeniach czarne odchody na częściach nadziemnych. Czasem, jeśli buraka wyciągnie się z ziemi, można na jego korzeniu znaleźć żerującą gąsienicę rolnicy.

Zwalczanie: zbierać gąsienice rolnic ręcznie i niszczyć (najłatwiej je znaleźć na burakach w godzinach porannych). Opryskiwać i podlewać buraki preparatem mikrobiologicznym Lepinox Plus, który zawiera pożyteczne szczepy bakterii. Zainfekowane nimi gąsienice przestają żerować i giną w ciągu 72 godzin.

Przeczytaj także: Jak rozpoznać i zwalczać szkodniki glebowe

Jest muchówką przypominającą z wyglądu małą, czarną muszkę. Szkody wyrządzają jej larwy, które żerują w liściach (między dolną a górną skórką). Rozwojowi śmietek sprzyja sucha i ciepła wiosna. W uprawach amatorskich uszkodzenia buraków przez śmietki z reguły nie są duże.

Objawy: miny na liściach. Aby zobaczyć larwy, które żerują wewnątrz nich, należy liście wziąć pod światło.

Zwalczanie: zrywać liście z minami i niszczyć. Do odławiania postaci dorosłych śmietek i monitorowania ich obecności służą Żółte tablice lepowe. Śmietki siadają na nich, zwabione żółtym kolorem, przyklejają się i giną.

Przeczytaj także: Dlaczego okres karencji jest tak ważny