Burak ćwikłowy

BURAK ĆWIKŁOWY (Beta vulgaris) to jedno z najpopularniejszych warzyw. O jego powszechności zadecydował smak, łatwość uprawy, wysoka wartość odżywcza oraz możliwość długiego przechowywania. Burak ćwikłowy posiada właściwości zdrowotne i lecznicze. Spośród cennych związków zawartych w spichrzowych korzeniach buraka ćwikłowego należy wymienić przede wszystkim betacyjany, dzięki którym burak ma czerwono-fioletowy kolor. Ich spożywanie jest zalecane w profilaktyce nowotworowej. Ponadto w korzeniach znajduje się niewielka ilość witaminy B1 i C, około 10% cukru, do 2% białka i duża ilość składników mineralnych, co czyni go mocno zasadotwórczym i potęguje właściwości lecznicze buraka. Ze względu na swoje właściwości zasadotwórcze burak ćwikłowy jest doskonałym dodatkiem do posiłków zakwaszających przewód pokarmowy, głównie do mięsa.

Do najchętniej uprawianych odmian należy:
- Burak ćwikłowy 'Cylindra' - odmiana plenna średnio wczesna, (okres wegetacji 120 dni). Korzenie wydłużone o gładkiej skórce bez pierścieni. Miąższ ciemnoczerwony, bardzo delikatny o dużej zawartości betaniny i cukrów. Można go uprawiać na każdej glebie dostatecznie żyznej i wilgotnej, nie zakwaszonej w drugim roku po oborniku.
- Burak ćwikłowy 'Okrągły Ciemnoczerwony' - odmiana bardzo plenna o okrągłych korzeniach. Charakteryzuje się wysoką zawartością cukrów i czerwonego barwnika (betaniny). Miąższ o słabo zaznaczonych pierścieniach. Nadaje się do długotrwałego przechowywania. Można je uprawiać na każdej glebie zasobnej w składniki pokarmowe.
- Burak ćwikłowy 'Opolski' - odmiana plenna średnio wczesna, (okres wegetacji 120 dni). Korzenie wydłużone o gładkiej skórce bez pierścieni. Miąższ ciemnoczerwony, bardzo delikatny o dużej zawartości betaniny i cukrów. Można go uprawiać na każdej glebie dostatecznie żyznej i wilgotnej, nie zakwaszonej w drugim roku po oborniku.
- Burak ćwikłowy 'Czerwona Kura' - odmiana bardzo plenna o korzeniach kulistych i dużej zawartości soku i słabo widocznych pierścieniach. Nadaje się do długotrwałego przechowywania zimowego. Odmiana przeznaczona na użytek letni i jesienny. Na zbiór letni nasiona należy wysiać w kwietniu. Natomiast na zbiór jesienno-zimowy od połowy maja do połowy lipca.
- Burak ćwikłowy 'Egipski' - odmiana wczesna, (okres wegetacji 110 dni), bardzo plenna, nadająca się do wczesnej uprawy. Korzeń płaski w kształcie dysku, miąższ ciemnoczerwony. Przydatna do bezpośredniego spożycia, przechowywania oraz przetwórstwa zwłaszcza jako surowiec do konserwowania. Na zbiór wczesny siew od początku kwietnia, zaś na zbiór jesienno-zimowy od maja do początku sierpnia.

Stanowisko

Burak ćwikłowy wymaga stanowisk słonecznych, ciepłych oraz dobrze uprawionego podłoża o pH w granicach 6,5- 7. Gorzej rośnie na glebach cięższych, zwłaszcza odmiany cylindryczne, a więc głębiej się korzeniące.

Wymagania

Nasiona buraków ćwikłowych kiełkują dopiero wówczas, gdy temperatura osiągnie około 8°C, tak więc dobre efekty uzyskamy, wówczas gdy temperatura przekroczy 10°C. Młode rośliny są wrażliwe na ujemne temperatury. Wcześniejszy siew można przeprowadzić stosując m.in. tunele foliowe. Buraki ćwikłowe warto posiać m.in. po rzodkiewce, sałacie. Warzywa nie należy wysiewać na stanowisku m.in. po warzywach korzeniowych, a także szpinaku. Wysiew nasion do gruntu bez żadnych zabezpieczeń, można przeprowadzić w kwietniu. Uzyskane rośliny posłużą na zbiór wczesny tzw. pęczkowy. Wysiew nasion od maja do lipca, pozwala uzyskać rośliny na zbiór letni, a także jesienno- zimowy. Zależnie od temperatury i wilgotności podłoża nasiona kiełkują w drugim tygodniu po siewie. Nasiona wysiewamy w rzędach oddalonych od siebie o 20- 50 cm, zapewniając kilkucentymetrowe odstępy (około 5 cm) pomiędzy nasionami.

Najczęściej występujące choroby:

Chwościk buraka - pierwsze objawy w postaci okrągłych, wgłębnych i dwubarwnych plam o średnicy 3-5 mm, pojawiają się na najstarszych liściach, najczęściej w połowie okresu wegetacji. Początkowo środek plam jest biały a następnie staje się szary. Obwódka plam jest czerwona lub szarobrunatna. Fragmenty silnie porażone a nawet całe liście żółkną i zasychają kiedy około 50% ich powierzchni zostało porażone. W miarę porażania i zasychania starszych liści, burak wytwarza nowe liście, co powoduje stożkowate wydłużenie głowy korzeniowej buraka. Choroba zaczyna się najczęściej na początku lipca, a sprzyjają jej wysoka wilgotność i temperatura powietrza powyżej 15 °C.

Mączniak prawdziwy buraka - na roślinach, ich częściach zielonych występuje charakterystyczny mączysty, biały nalot. Stanowi on skupisko bezbarwnych strzępek grzybni i zarodników konidialnych. Dlatego też nazwa mączniaki bardzo trafnie określa objawy tych chorób. Z czasem grzybnia ciemnieje, brunatnieje i wytwarza kuliste owocniki, zamknięte o ciemnobrunatnym lub czarnym zabarwieniu. Mączniaki stopniowo ograniczają rozwój porażonych części roślin.

Najczęściej występujące szkodniki:

Płaszczyniec burakowy - pluskwiak długości około 3mm, o dość zmiennym ubarwieniu. Najczęściej jest ciemnoszary z czarniawym rysunkiem. Larwy i owady dorosłe, nakłuwając licie i wysysając soki, powodują przebarwienia oraz osłabienie wzrostu roślin. Główna szkodliwość polega na tym, że owad dorosły przenosi wirusa kędzierzawki płaszczyńcowej. Porażone rośliny ulegają deformacji i przybierają kształt główki sałaty. Straty z tego powodu mogą być znaczne.

Śmietka kiełkówka - larwy żerują na pęczniejących nasionach. Jeżeli nasiona wschodzą, to mają uszkodzone liścienie lub wierzchołek wzrostu, co prowadzi do zamierania tych roślin.

Śmietka ćwiklanka - larwy minują liście buraków i szpinaku, czyli wyjadają miękisz pozostawiając obie skórki. Miejsca te brunatnieją i zasychają. Przy uszkodzeniu młodych roślin całe liście, a nawet rośliny mogą zasychać.

Mątwik burakowy - objawy ujawniają się w czerwcu i w lipcu jako żółknięcie liści oraz słaby wzrost roślin. Na korzeniach powstaje nadmiar korzeni bocznych, tzw broda.