Karczoch

02+Karczoch+(1).jpg

Karczoch

KARCZOCH (Cynara scolymus) to gatunek pochodzący z rejonu Morza Śródziemnego. Jest to bylina dość wrażliwa na mrozy i nasze zimy na ogół są dla niego zabójcze. Karczochy zaliczane są do rodziny astrowatych (Asteraceae), tej samej, do której należy sałata. Karczoch był dobrze znany już w starożytnym Egipcie, Grecji i Rzymie.
Karczochy tworzą imponujące, wyrastające z centrum rozety pędy kwiatostanowe osiągające wysokość nawet 2 m. Na ich wierzchołku tworzą się kwiatostany (koszyczki), wypełnione rurkowatymi kwiatami barwy purpurowej, niebieskiej lub fioletowej. Wydzielają one charakterystyczny, miodowy zapach wabiący wiele owadów.
Karczochy zawierają cenne składniki odżywcze, takie jak: białko, prowitaminę A, witaminę B, wapń, żelazo. Poprawiają funkcjonowanie żołądka, wątroby i woreczka żółciowego poprzez wspomaganie procesów trawiennych i odtruwanie organizmu. Swój specyficzny, lekko cierpki smak zawdzięczają substancji nazywanej cynaryną, która występuje przede wszystkim w liściach i korzeniach.
Częścią jadalną karczochów jest pokaźnych rozmiarów koszyczek kwiatostanowy, a ściślej – jego mięsiste dno i dolna część łusek okrywowych. Są spożywane najczęściej po ugotowaniu w osolonej wodzie (około 30 minut) i serwowane jako wykwintna przystawka przed posiłkiem. Można też spożywać w całości małe główki młodych karczochów (nie trzeba wówczas usuwać kwiatów rurkowych i zewnętrznych łusek co jest konieczne, gdy przyrządzamy główki dużych rozmiarów). Małe karczochy, pokrojone w ćwiartki lub w ósemki, marynowane w oleju świetnie nadają się na przystawki.

Stanowisko

stanowisko icon

Optymalna temperatura wzrostu tych roślin wynosi 20-25°C. Młode rośliny są wrażliwe na przymrozki, a karpy korzeniowe choć wytrzymują kilkunastostopniowe mrozy, to w Polsce na ogół przemarzają podczas zimy. Karczochy lubią ciepłe, żyzne i głęboko uprawiane gleby o dużej zawartości próchnicy i odczynie od lekko kwaśnego do obojętnego.

Wymagania

wymagania icon

W naszym klimacie karczochy najlepiej jest uprawiać jako rośliny roczne, z rozsady. Nasiona wysiewamy od połowy lutego do początku marca do małych doniczek lub do skrzynek wysiewnych. Siewki po ukazaniu się pierwszego liścia, należy przepikować do doniczek o średnicy 8-10 cm. W temperaturze 20-25°C wschody pojawiają się po upływie około 2 tygodni.
Karczochy dobrze reagują na nawożenie organiczne i nawadnianie. W dołki pod wsadzane rośliny zaleca się dawać przefermentowany obornik lub kompost. Z uwagi, iż posiada bardzo silnie rozwinięty system korzeniowy, potrafi zdobywać wodę z głębszych warstw gleby oraz może dobrze wykorzystać nawozy mineralne. Cenne makro- i mikroelementy warto dostarczyć poprzez zastosowanie nawozów wieloskładnikowych, np. nawóz granulowany do warzyw Target. Zwykle w ciągu sezonu wystarczają dwie dawki nawozu.
Spulchnianie gleby w uprawie karczochów korzystnie wpływa na plony. Pierwsze wzruszanie gleby wykonuje się krótko po posadzeniu rozsady. Wówczas spulchnimy glebę udeptaną podczas wysadzania roślin. Następne wzruszanie wykonuje się w celu zniszczenia wyrastających chwastów. Niepożądane rośliny stanowią problem, zwłaszcza w początkowym okresie uprawy. Należy wiec regularnie usuwać chwasty ,wyrywając je ręcznie bądź za pomocą motyczki czy pazurków. Karczochy z czasem same hamują wzrost chwastów poprzez cieniowanie i przygniatanie ich masą liści.
Koszyczki kwiatostanowe nadają się do zbioru, gdy są w pełni rozwinięte, ale jeszcze całkowicie zamknięte. Należy je zbierać dość ostrożnie, gdy na zakończeniach listków okryw znajdują się krótkie, ostre kolce. W celu uzyskania dorodnych koszyczków można zredukować liczbę kwiatostanów do kilku (4-5) sztuk na jednej roślinie. Zbędne kwiatostany należy usuwać zaraz, gdy tylko się pojawią. Po zbiorze koszyczki należy jak najszybciej zagospodarować. Maksymalnie można je przetrzymać do 10 dni w woreczkach foliowych pod warunkiem jak najszybszego schłodzenia tuz po zbiorze.

Najczęściej występujące choroby:

choroba icon

Alternarioza - objawami choroby są okrągłe, czarne plamy pojawiające się głównie na liściach. Początkowo plamy są małe, z czasem jednak szybko się powiększają i pokrywają zielonkawym nalotem. Na ich powierzchni można dostrzec koncentryczne okręgi. Chorobie sprzyja wilgotne powietrze i podwyższona temperatura.

Mączniak prawdziwy - choroba objawia się wystąpieniem na liściach białego, mączystego nalotu, na powierzchni którego widoczne są bardzo drobne, ciemne zarodniki. Chorobie sprzyja duża wilgotność powietrza i wysoka temperatura, a także przenawożenie roślin azotem i zachwaszczenie upraw. Wskazane jest regularne odchwaszczanie grządek oraz stosowanie nawozów w zalecanych dawkach.

Mączniak rzekomy - objawami choroby są nieregularne, ciemne plamy na liściach, które od spodniej strony blaszki liściowej pokryte są szarym nalotem grzybni. Choroba może atakować również siewki, które szybko żółkną i zamierają. Chorobie sprzyja duża wilgotność powietrza i wysoka temperatura oraz zachwaszczenie upraw. Ważne jest przestrzeganie zmianowania oraz usuwanie i niszczeniu resztek roślinnych pozostałych po zbiorach.

Szara pleśń - choroba rozwija się najczęściej krótko przed zbiorami. Na liściach i łodygach powstają wodniste, niewielkie plamy gnilne, które szybko się powiększają i pokrywają szarym nalotem grzybni. Chorobie sprzyja duża wilgotność powietrza i wysoka temperatura. Zalecane jest przestrzeganie zmianowania oraz usuwanie i niszczenie resztek roślinnych pozostałych po zbiorze.

Najczęściej występujące szkodniki:

szkodniki icon

Mączlik szklarniowy - larwy i osobniki dorosłe żerują na dolnej stronie liścia, wysysając z rośliny soki. Na blaszkach liściowych pojawiają się żółte plamy. Na powierzchni liści rozwijają się często grzyby sadzakowe. W przypadku intensywnego występowania szkodnika może dojść do całkowitego zamierania roślin.

Śmietki - muchówka o szarym, wydłużonym ciele gęsto pokrytym włoskami. Larwa beznoga, kremowo-biała dł. ok. 7-8 mm. Uszkodzeń roślin dokonują larwy. Po wylegnięciu z jaj, wgryzają się w szyjkę korzeniową doprowadzając do więdnięcia i zamierania roślin. Porażone rośliny można łatwo wyciągnąć z ziemi. Żerowaniu szkodnika sprzyja podwyższona temperatura oraz duże zagęszczenie chwastów i roślin żywicielskich.

Mszyce - osłabiają wzrost młodych roślin oraz powodują deformacje. Szkodniki te są także wektorami chorób wirusowych. Mszyce wydzielają spadź na której rozwijają się grzyby sadzakowe. Aby zapobiec wystąpieniu szkodnika ważne jest regularne niszczenie chwastów. W walce z mszycami pomogą naturalni wrogowie – złotooki, biedronki i bzygi.

Ślimaki (różne gatunki) – wygryzają w liściach otwory, a pośrednio także zanieczyszczają rośliny swoimi odchodami. Możemy je zwalczać używając różnego rodzaju pułapek lub środków ochrony roślin - moluskocydów.

Zapisz się do newslettera i pobierz bezpłatne poradniki!